Wiadomość
Lucjan Kołodziejski: I Wojna Światowa. Lista jeńców z Gminy Borzęcin z lat 1914 – 1918 Drukuj

plikSpośród setek mężczyzn powołanych pod broń z terenu obecnej Gminy Borzęcin w czasie I wojny światowej (1914 -1918), nieznana do końca ich liczba dostała się do niewoli. Będąc żołnierzami armii austriackiej (należącej do tzw. Państw Centralnych) byli osadzeni w obozach państw Ententy. Poniższe zestawienie jest pierwszą próbą kompleksowego ogarnięcia tego zjawiska na tutejszym terenie. Jest to jedna z najbardziej zapomnianych kart historii nie tylko lokalnej, ale i Polski. Warunki jenieckiego życia były trudne, często wręcz tragiczne. Po upadku cara w Rosji i rewolucjach, a nawet zakończeniu I wojny ich powrót do Polski trwał kilka lat ! D. Sula w książce Powrót ludności polskiej z byłego Imperium Rosyjskiego w latach 1918 – 1937 przytacza wiele wstrząsających świadectw warunków życia jeńców. Poniżej zameszczam opis obozu jenieckiego w Darnicy koło Kijowa. Obóz położony był w sosnowym lesie. Cały obóz otoczony był wysokim, solidnym parkanem i drutami kolczastymi, oraz okopany głębokim rowem. W bliskości obozu była linii kolejowa z bocznica do wyładowywania i załadowywania jeńców przyjeżdżających i odjeżdżających do różnych stron Rosji.[...] W kilku rzędach były ziemianki, tj. mieszkania dla jeńców. Były to doły wykopane w ziemi głęboko na 1,50 m, kryte darnią ułożona na krokwiach z pali sosnowych i gałęziami z sosny lub leszczyny. W obozie oprócz wszy gnębiły ludzi choroby [...] tyfus brzuszny, biegunka, świerzb i różne wrzody na ciele.[...] Pobyt w obozie to upadanie człowieka, ta zbiorowa drętwość istoty ludzkiej, ten chaos, ciągły ruch, niepokój, przekleństwa, bluźnierstwa które doprowadzały człowieka do szału (s.46). Niewiele wiadomo o ich losach po powrocie do małej ojczyzny – Borzęcina, Bielczy, Łęk i Przyborowa. W kilku zaledwie przypadkach udało mi się odtworzyć ich dalsze losy.


  1. Białek Szymon z Borzęcina, ur. w 1892 r. 57 IR, 9 komp. Obóz jeniecki w Omsku, Rosja.
  2. Białek Władysław z Borzęcina. 57 IR, 2 komp. Ranny.
  3. Chachaj Józef z Borzęcina ur. w1880 r. 54 IR, 2 komp. Obóz jeniecki w Pietropawłowsku.
  4. Ciuruś Jan z Łęk ur. w1889 r. 57 IR, 4 komp., Rosja.
  5. Czernek Stanisław z Borzęcina, ur.1887 r. 16 IR. Obóz jeniecki w Liwny, Rosja.
  6. Czyż Stefan z Borzęcina, ur. w 1892 r. W Rosji.
  7. Dadej Ludwik z Bielczy, ur. 188 r3. 57 IR, 4 komp. Borg – Bodel, Rosja.
  8. Franczak Ferdynand z Łęk, ur. 1886 r. 14 IR. Obóz jeniecki w Nikołajewsku, Rosja.
  9. Gałek Franciszek, ur. w 1899 r. 32 LIR,12 komp. Obóz jeniecki w Posieloku, Rosja. Zmarł.
  10. Guzy Józef z Borzęcina, ur. w 1883 r. 32 LIR, 4 komp. Obóz jeniecki w Omsku. Rosja.
  11. Guzy Stanisław, ur. w 1891 r., 32 LIR, 4 komp Obóz jeniecki w Pietropawłowsku, Rosja.
  12. Hujar Jan, ur. w 1883 r. 32 LIR., 2 komp. Obóz jeniecki w Nowomikołajewsku, Rosja.
  13. Klisiewicz Sylwester / Wawrzyniec z (?) z Okrajek / Borzęcina ur. w 1890 r., Rosja.
  14. Kopczyński Władysław z Borzęcina, ur. w 1890 r. 57 IR. 15 komp. Obóz jeniecki w Tatasku, Rosja.
  15. Kwaśniewski Teofil z Borzęcina , ur. w 1888 r. 32 LIR 32, 4 komp. Obóz jeniecki w Nowomikołajewsku, Rosja.
  16. Kwiecień Jan z Borzęcina. W Rosji.
  17. Mika Marcin, ur. w 1893 r. 32 LIR. 4 komp.
  18. Makowski Stanisław, ur. w 1884 r. 32 LIR, 4 komp. Ranny, Szpital nr 10 w Moskwie, Rosja.
  19. Matera Stanisław, ur. w 1894 r. IR 57 IR, 1 komp. Obóz jeniecki w Bołchowie, Rosja.
  20. Mika Marcin, ur. w 1893 r. 32 LIR, 4 komp.
  21. Nieciecki Michał z Przyborowa, ur. w 1884 r. 90 IR, 4 komp. Obóz jeniecki w Orlow, Rosja.
  22. Paluchowski Józef z Borzęcina, ur. w 1890 r. 54 IR, 4 komp. Obóz jeniecki Pietropawłowsk, Rosja.
  23. Paweł Piątek, mieszkaniec Okrajek. Urodził się 12 grudnia 1882 r. w domu nr 499. Emigrant zarobkowy, 4 lata pracował w kopalni w USA, po powrocie zakupił ziemię i wybudował dom z budynkami gospodarczymi. 29 stycznia 1907 r. poślubił Wiktorię Mróz. 12 grudnia 1912 r. urodził się im syn Aleksander. Zmobilizowany w 1915 r. jako żołnierz armii austro-węgierskiej. Trudno jednoznacznie ustalić, do którego pułku został wcielony. Żona Wiktoria żegnała go z dzieckiem Olkiem na ręku . Z drugim dzieckiem była w ciąży (z Karoliną urodzoną 14 grudnia 1915 r.). Dostał się do niewoli rosyjskiej. Wywieziony na Syberię, gdzieś nad rzekę Ob lub Irtysz. Pod długotrwałą nieobecność męża Wiktoria związała się z mężczyzną pochodzącym z Wołoszyna, z którym miała córkę Stefanię urodzoną w 1920 r. Na skutek zawarcia pokoju ryskiego do Polski z Rosji Sowieckiej powrócił jako jeniec wojenny. We wspomnieniach rodzinnych zachowała się nazwa rzek Ob i Irtysz, które były bardzo szerokie. Podczas drogi powrotnej sam miał też piec sobie chleb. Jednym z nich był P. Piątek. Gdy jego żona dowiedziała się, że powrócił inny borzęcinian, kolega jej męża, Teofil Kwaśniak, to ubrała odziewackę i poszła do jego domu oddalonego o 2 km. Tenże Teofil poinformował ją, że Paweł wraca pieszo i niedługo będzie w Borzęcinie. Wybiegła ponoć bardzo zdenerwowana i zaniepokojona. Latem 1922 r. Paweł powrócił po 7 latach do domu. Wcześniej jednak poprosiła sąsiada Stanisława Kulisia, aby przyszedł do ich domu, gdy Paweł powróci. Tak się tez stało. Dwuletnia Stefania bawiła się przed domem, wziął ją na ręce i wszedł do kuchni. Przywitał się z żoną i sąsiadem. Usiadł i zapytał: Kumie, czyje to dziecko? Na co Kuliś odpowiedział: /. Gdy żona zrobiła herbatę i postawiła na stole, to mąż wpierw kazał się jej napić, a dopiero później sam wypił. Małą Stefanię uznał za swoją córkę, z żoną miał jeszcze 2 dzieci. Byli bardzo zgodnym małżeństwem. Wspominał też, że miał powodzenie u Rosjanek, ale żony nigdy nie zdradził. Był bardzo pracowitym i pobożnym człowiekiem . Moja rozmówczyni zapamiętała jeszcze przekazywane z pokolenia na pokolenie informacje mówiące o samodzielnym pieczeniu chleba w drodze do Polski oraz to, że rzeka Ob i Irtysz były bardzo szerokie, niczym morze. Miał ulubione powiedzonko: „Niech to śnieg spali” (Relacja Mirosławy Białek).

plik2

Paweł Piątek z wnukiem, lata 60-te XX w. Ze zbiorów Wacława Kózki

24.Pawlik Stanisław z Przyborowa, ur. w 1874 r. 32 LIR, 4 komp. Obóz jeniecki w Torschok, Rosja.

25.Pięta Ignacy, ur. w 1895 r. Borzęcin Dolny, nr d. 887.

26.Pięta Wojciech z Borzęcina, ur. w 1892 r. 57 IR., 2 komp. Obóz jeniecki w Niszu, Serbia.

27.Pilarski Franciszek z Borzecina, ur. 1882 r. 37 IR , 2 komp. Obóz jeniecki w Orelu, Rosja.

28.Pilch Jan z Bielczy, ur. w 1886 r. 57 IR. 9 komp.

29.Purchla Józef z Borzęcina, ur. w 1897 r. 148 Pułk Artylerii Polowej na froncie włoskim.W lecie 1918 roku w czasie rozprężenia armii austriackiej w czasie jednego z wypadów armii włoskiej dostałem się do niewoli włoskiej zrobiłem to celowo, chcąc dostać się do wojska polskiego tworzonego w Włoszech o którym podawano w ulotkach jakie zrzucano z samolotów. W niewoli włoskiej przebywałem przez okres około 2 tygodni, w obozie pod Wenecją stamtąd uciekłem z powodu panującego głodu i złego obchodzenia się z jeńcami. Po ucieczce wracając do Polski zachorowałem w Jugosławii na tyfus brzuszny i leżałem w szpitalu w Lublianie przebywając tam od 3 do 4 tygodni poczym przez Wiedeń powróciłem w październiku 1918 roku do Borzęcina. Z protokołu przesłuchania podejrzanego Józefa Purchli, 22 maja 1953 r. IPN Poznań.

30.Rogóż Franciszek, ur. w 1881 r. 32 LIR, 1 komp. Ranny w Szpitalu Ewakuacyjny nr 63 w Woroneżu, Rosja.

31.Srakuła Franciszek, ur. w 1888 r. 57 IR, 15 komp. Jeniec w szpitalu polowy nr 27 w Włodzimierzu, Rosja.

32.Srakuła Jan, ur. w 1893 r. Pułk strzelców nr 4. Obóz jeniecki w Urshum, Rosja.

33.Staniec Stanisław z Bielczy, ur. w 1891 r. 57 IR, 3 komp. Obóz jeniecki w Nowomikołajewsku, Rosja.

34.Tomaszek Wawrzyniec , ur. w 1885 r. 54 IR, 5 komp. Obóz jeniecki w Nolińsku, Rosja.

35.Tyrcha Józef z Przyborowa, ur. w 1880 r. FJB 13.Obóz jeniecki Friesnowsk, Rosja.

36.Tyrcha Józef z Przyborowa, ur. w 1880 r. FJB 13. Obóz jeniecki w Omsku, Rosja.

37.Wala Władysław z Borzęcina, ur. 1895 r. 57 IR, 10 komp., Rosja.

38.Wieczorek Józef, ur. w 1879 r. 57 IR. Rosja.

39.Witek Jan z Bielczy, ur. 1893 r. 57 IR, 1 komp. Ranny, obóz jeniecki w twierdza Asti, Włochy.

40.Wojdak Jakub, ur. w 1894 r. 57 IR., 4 komp. Rosja. Tata był na wojnie, po 7 latach wrócił z niewoli. Relacja Marii Rogóż.

41.Wójcik Jan z Borzęcina, ur. w 1882 r. 57 IR, 1 komp. Obóz jeniecki w Mikołajewsku, Rosja.

42.Wróblewski Jan z Łęk, ur. w 1895 r. 57 IR, 2 komp. Obóz jeniecki w Alekssandrii, Włochy.

43.Wróblewski Piotr, ur. w 1892 r., 33 IR., 4 komp. 44.Żurek Władysław z Przyborowa, ur. w 1890 r. 57 IR, 2 komp. Ranny, w Rosji. .

plik

Klisiewicz Wawrzyniec, ranny, jeniec w Rosji oznaczony X. Z arch. Mirosławy Białek.

Skróty.

Komp. – kompania.

57 IR – 57 Pułk Piechoty Austro-Węgier (Galizisches Infanterieregiment Nr. 57).

32 LIR – CK 32 Pułk Strzelców Nowy Sącz Kaiserlich königliche 32 Landwehr Infanterie Regiment Neu-Sandez.

oprac. mgr Lucjan Kołodziejski

Share/Save/Bookmark
 

Zgodnie z Art.173 ust.4, pkt.3 informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych w naszym portalu, dostosowania ich do indywidualnych potrzeb każdego użytkownika, jak również dla celów statystycznych korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies użytkownik może kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszych serwisów internetowych, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje politykę stosowania plików cookies.
polityka cookies.

Akceptuje cookies na tej stronie.

EU Cookie Directive Module Information