Od kilku tygodni radni Rady Gminy Borzęcin pracują nad projektem budżetu gminy na 2020 rok przedłożonym przez wójta Radzie Gminy Borzęcin oraz Regionalnej Izbie Obrachunkowej w Krakowie. Na sesji Rady Gminy Borzęcin w dniu 28 listopada br. wójt Janusz Kwaśniak przedstawił radnym szczegółową informację w sprawie projektu budżetu z analizą znacznie rosnących wydatków bieżących, związanych z podwyżką wynagrodzenia nauczycieli i płacy minimalnej, które nie mają pokrycia w otrzymanej niższej niż w 2019 roku subwencji oświatowej i mniejszych niż zakładano dochodach budżetu gminy z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych.

Poniżej przedstawiamy Państwu treść przedstawionej przez wójta informacji.

"Otrzymaliście Państwo projekt budżetu gminy Borzęcin na 2020 rok. Projekt mocno oszczędnościowy, ale zrównoważony przy założeniu wzrostu dochodów bieżących celem pokrycia kosztów znaczącego wzrostu wydatków bieżących budżetu gminy związanych z podwyżką wynagrodzeń nauczycieli i płacy minimalnej.

Zgodnie z art. 242 ustawy o finansach publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 869 ze zm.) „organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może uchwalić budżetu, w którym planowane wydatki bieżące są wyższe niż planowane dochody bieżące”.
Ustawa z dnia 13 listopada 2003 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1530 ze zm.) w artykule trzecim stanowi, że dochodami jednostek samorządu terytorialnego są: dochody własne, subwencja ogólna i dotacje celowe z budżetu państwa. Artykuł czwarty tejże ustawy określa, że dochodami własnymi jednostek samorządu terytorialnego są m.in.: wpływy z podatków (od nieruchomości, rolnego, leśnego, od środków transportowych, od spadków i darowizn, od czynności cywilno – prawnych), wpływy z opłat (skarbowej, targowej, eksploatacyjnej) i inne dochody uiszczane na podstawie odrębnych ustaw. W rozumieniu ustawy dochodami własnymi są również udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) i podatku dochodowego od osób prawnych (CIT).

Pismem Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju znak. ST3.4750.31.2019 z dnia 15 października 2019 roku określono wysokość rocznej subwencji ogólnej dla gminy Borzęcin na 2020 rok w wysokości 11 847 001 złotych, z tego:
- subwencja oświatowa w kwocie 6 601 309 złotych,
- część wyrównawcza w kwocie 4 912 874 złote,
- część równoważąca w kwocie 332 818 złotych.

W stosunku do roku 2019 subwencja ogólna wzrosła o 281 866,00 złotych, w tym:
- część oświatowa uległa zmniejszeniu o kwotę 81 887,00 złotych, mimo znaczącego wzrostu wynagrodzeń nauczycieli,
- część wyrównawcza wzrosła o kwotę 384 317,00 złotych,
- część równoważąca uległa zmniejszeniu o kwotę 20 564,00 złote.

W przypadku subwencji oświatowej, jej kwota (obniżenie w stosunku do 2019 roku o kwotę 81 887,00 zł) nie pokrywa kosztów wzrostu wynagrodzeń nauczycieli wprowadzonych ustawą z dnia 13 czerwca 2019 r. w sprawie zmiany ustawy – Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2019 r. poz. 1287) od 1 września 2019 roku w wysokości 9,6 %, a relacja pomiędzy kosztem wzrostu tych wynagrodzeń kalkulowanych na 2020 rok, a przekazaną subwencją oświatową jest rażąca.
Zmniejszenie subwencji oświatowej dla Gminy Borzęcin na 2020 rok wynosi 81 887,00 złotych. Wzrost kosztów wynagrodzeń nauczycieli w gminie Borzęcin na 2020 rok to kwota 585 184,20 złotych.

Zauważyć należy, że podjęte przez rząd decyzje dotyczące obniżenia stawki podatku PIT z 18 na 17%, jak również zwolnienia pracowników do 26 roku życia z obowiązku odprowadzania podatku dochodowego spowodowały - mimo nieznacznego wzrostu - uszczuplenie spodziewanych dochodów budżetu gminy z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych o około 420 000 złotych na przyszły rok. W latach ubiegłych udział ten sukcesywnie rósł stanowiąc planowaną kwotę: 3 121 920,00 złotych w 2017 roku, 3 548 650 złotych w 2018 roku, 3 991 862 złote w 2019 roku, 4 018 210 złotych w 2020 roku (na 2020 rok wzrost minimalny w związku z obniżką i zwolnieniem w podatku PIT opisanym powyżej).

Z dniem 1 stycznia 2020 roku, decyzją rządu wzrasta minimalne wynagrodzenie za pracę z kwoty 2 250 złotych do kwoty 2 600 złotych, co wiąże się z istotnymi skutkami finansowymi w Urzędzie i jednostkach organizacyjnych Gminy Borzęcin. Gmina jest największym pracodawcą zatrudniającym we wszystkich podległych jednostkach i instytucjach 309 osób, z tego podwyżką wynagrodzenia minimalnego objętych zostanie 89 pracowników, co stanowi 28,8 % ogółu zatrudnionych. Koszty wzrostu najniższego wynagrodzenia za pracę w urzędzie i podległych jednostkach gminy wraz z pochodnymi wyniosą w 2020 roku 495 416 złotych.

Analizując powyższe, wskazać należy, że koszty wprowadzonych przez rząd regulacji (podwyżki dla nauczycieli oraz wzrost najniższego wynagrodzenia) rodzą w budżecie gminy w 2020 roku skutki finansowe w kwocie 1 080 600,20 złotych:
- wzrost wynagrodzeń nauczycieli 585 184,20 złotych,
- wzrost najniższego wynagrodzenia 495 416 złotych,
przy czym subwencja oświatowa maleje o 81 887 złotych, a dochody gminy z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego wzrastają o zaledwie 20 564 złote, co skutkuje rażącym niedoszacowaniem w stosunku do wzrostu wydatków bieżących budżetu gminy na 2020 rok z tytułu ww. regulacji o kwotę 1 141 923 złotych.

Mając na uwadze relację z art. 242 ustawy o finansach publicznych, w myśl której „organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może uchwalić budżetu, w którym planowane wydatki bieżące są wyższe niż planowane dochody bieżące”, źródłem pokrycia powstałego w ten sposób deficytu może być ograniczenie wydatków bieżących oraz wzrost dochodów bieżących. W związku z powyższym, przygotowując projekt budżetu na 2020 rok przeprowadziłem istotne cięcia wydatków bieżących w stosunku do pierwotnego planu zgłoszonego przez jednostki o kwotę 2 245 274,80 złotych, co obrazuje poniższa tabela.

Zdecydowałem też o ograniczeniu do minimum prac remontowych w obiektach komunalnych, w tym remontów dróg, rezygnacji z generujących istotne koszty imprez plenerowych oraz zobowiązałem kierowników i dyrektorów do minimalizacji kosztów zatrudnienia i funkcjonowania wszystkich jednostek. Mimo to, po istotnych cięciach wydatków, które mają charakter doraźny i nie rozwiązują docelowo problemu – sytuacja w latach 2021 i 2022, o ile dalej będą wzrastać koszty (dalszy wzrost wynagrodzeń oraz opłat za media, w tym energię i gaz), a rząd nie zwiększy subwencji i udziału procentowego samorządów w podatkach może być znacznie gorsza – konieczny jest wzrost dochodów budżetu gminy z jedynie możliwego źródła, jakim są podatki lokalne (podatek rolny, podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych) celem zrównoważenia budżetu i zachowania relacji „wydatki bieżące nie mogą być wyższe niż dochody bieżące”. Planowany wzrost podatków lokalnych zwiększy dochody gminy Borzęcin o kwotę 409 009,37 złotych.
Nie zachowanie powyższej relacji skutkować będzie niemożliwością uchwalenia budżetu w treści wynikającej z przedłożonego projektu.

Wpływu na powyższy stan rzeczy nie mają również zaplanowane inwestycje (wydatki majątkowe), gdyż te finansowane są z dochodów majątkowych (sprzedaż działek pod działalność przemysłową i budownictwo mieszkaniowe) i nie stanowią wydatków bieżących. Ponadto zostały one ograniczone w głównej mierze do zadań współfinansowanych ze środków funduszy UE.
Planowane na 2020 rok wydatki majątkowe (inwestycyjne) stanowią kwotę 4 712 459,73 złotych, co stanowi 11,09 % wydatków budżetu ogółem.

Sytuacja w oświacie

W Budżecie Gminy Borzęcin na 2019 rok, uchwalonym 21 grudnia 2018 roku określono wydatki jednostek oświatowych w kwocie 10 393 857,95 złotych, w tym: budżet ZSP w Borzęcinie Górnym – 4 178 624 złotych, ZSP Przyborów – 2 661 678,95 złotych, ZSP Bielcza – 2 335 749 złotych, ZSP Borzęcin Dolny – 1 217 806 złotych oraz PSP Łęki – 587 200 złotych. Do zadań oświatowych, na dzień uchwalenia budżetu Gmina dołożyła 3 941 163,95 złotych, nie licząc kosztów dowozu uczniów do szkół i ośrodków szkolno – wychowawczych w kwocie 199 518 złotych oraz zwrotu kosztów poniesionych na dzieci z Gminy Borzęcin uczęszczające do przedszkoli w Brzesku, Dębnie i Szczurowej - 80 000 złotych. Razem: 4 220 681,95 złotych.

Ze złożonych przez jednostki oświatowe projektów do budżetu gminy Borzęcin na 2020 rok wynikało, że na wydatki związane z funkcjonowaniem czterech jednostek oświatowych (ZSP Borzęcin Górny, ZSP Bielcza, ZSP Przyborów, ZSP Borzęcin Dolny) należałoby zabezpieczyć na przyszły rok środki w wysokości 12 804 355,99 złotych. Doliczając do tego dotację dla PSP w Łękach – 670 000 złotych, dowóz uczniów do szkół, w tym uczniów niepełnosprawnych – 260 780 złotych oraz zwrot kosztów za dzieci uczęszczające do przedszkoli poza terenem Gminy Borzęcin (obecnie do przedszkoli w gminach ościennych uczęszcza 26 dzieci) – 196 800 złotych, wydatki na oświatę w 2020 roku zamykałyby się kwotą 13 931 935,99 złotych, czyli o 3 538 078,04 złotych wyższą niż uchwalona przez Radę Gminy Borzęcin kwota w budżecie na 2019 rok na dzień podjęcia uchwały budżetowej tj. 21 grudnia 2018 roku, co stanowiłoby wzrost o 34,04 %. Subwencja oświatowa przewidziana na 2020 rok wynosi 6 601 309 złotych, dotacja do przedszkoli – 271 593,00 złotych, pozostałe dochody 289 908 złotych - tak więc z dochodów własnych Gmina musiałaby dołożyć 6 769 125,99 złotych.

W związku z powyższym podjąłem działania zmierzające do urealnienia i zmniejszenia planowanych wydatków bieżących. Podobnie, jak w innych obiektach komunalnych gminy ograniczono do minimum prace remontowe w szkołach, a dyrektorzy jednostek oświatowych zostali zobowiązani do redukcji kosztów funkcjonowania jednostek, w tym restrukturyzacji zatrudnienia.

Ostatecznie, po wprowadzeniu zmian planowane w projekcie budżetu na 2020 rok wydatki na oświatę zamknęły się kwotą 12 584 211,10 złotych, co stanowi wzrost w stosunku do kwoty uchwalonej w uchwale budżetowej na 2019 rok na dzień jej podjęcia o kwotę 2 190 353,15 złotych tj. o 21,07 %.

W porównaniu do kwot określonych uchwałą budżetową na 2019 rok przyjętą na sesji Rady Gminy Borzęcin w dniu 21 grudnia 2018 roku, wydatki poszczególnych szkół zapisane w przedłożonym przeze mnie projekcie budżetu gminy Borzęcin na 2020 rok wzrosły o:

- Zespół Szkolno - Przedszkolny w Borzęcinie Górnym - 381 585,04 złotych,
- Zespół Szkolno - Przedszkolny w Bielczy - 481 384,97 złotych,
- Zespół Szkolno - Przedszkolny w Przyborowie - 75 919,05 złotych,
- Zespół Szkolno - Przedszkolny w Borzęcinie Dolnym – 123 884,09 złotych,
- Publiczna Szkoła Podstawowa w Łękach – 82 800 złotych.

Poniższa tabela obrazuje koszty funkcjonowania szkół z uwzględnieniem planu finansowego na 2020 rok, wysokości subwencji, pozostałych dochodów oraz środków własnych budżetu gminy.

Koszty funkcjonowania jednostek oświatowych z roku na rok są coraz wyższe. W roku 2020, zgodnie z projektem budżetu, gmina Borzęcin ze środków własnych wyda na oświatę 5 421 401,10 złotych, co stanowi wzrost w stosunku do kwoty zapisanej w uchwale budżetowej na 2019 rok z dnia 21 grudnia 2018 roku, a wynoszącej 4 220 681,95 złotych o 28,45%.

Rosną również kwoty dopłat z budżetu gminy Borzęcin do zadań subwencjonowanych. W roku 2020 gmina Borzęcin do subwencji dołoży 2 330 077,34 złotych, podczas gdy w roku 2017 była to kwota 1 338 839,35 złotych, w roku 2015 – 348 938,09 złotych, a w roku 2010 – 33 771,01 złotych.

Mimo przeprowadzonej reformy oświaty likwidującej gimnazja i wprowadzającej 8-klasowe szkoły podstawowe, w wyniku której liczba uczniów w gminie Borzęcin w stosunku do roku szkolnego 2018/2019 zmniejszyła się o 82, a liczba oddziałów o 3 ( poprzednio 6 - klasowe szkoły podstawowe i 3 – klasowe gimnazja), tylko jedna jednostka oświatowa – Zespół Szkolno - Przedszkolny w Przyborowie zracjonalizowała zatrudnienie.

W Zespole Szkolno – Przedszkolnym im. św. Jana Pawła II w Borzęcinie Górnym liczba uczniów w szkole podstawowej w stosunku do roku ubiegłego zmniejszyła się o 39 i wynosi obecnie 221 uczniów. Stan zatrudnienia nauczycieli w roku szkolnym 2019/20 wynosi 36,82 etatów, w stosunku do 36,52 etatów w roku szkolnym 2018/2019. Pomimo spadku liczby uczniów nastąpił wzrost zatrudnienia nauczycieli o 0,3 etatu. Stan zatrudnienia pracowników obsługi w roku szkolnym 2018/2019 to 19,35 etatów, a w roku szkolnym 2019/2020 – 19,16 etatów, co stanowi spadek zatrudnienia o 0,19 etatu.

W Zespole Szkolno - Przedszkolnym w Bielczy liczba uczniów w szkole podstawowej zmniejszyła się o 16 w stosunku do roku szkolnego 2018/2019 i wynosi obecnie 117 uczniów. Stan zatrudnienia nauczycieli w roku szkolnym 2019/2020 wynosi 25,79 etatów w stosunku do 26,16 etatów w roku szkolnym 2018/2019 i zmniejszył się o 0,37 etatu. Stan zatrudnienia pracowników obsługi w roku szkolnym 2018/2019 to 11,03 etatów, a w roku szkolnym 2019/2020 -13,87 etatów, co stanowi wzrost zatrudnienia o 2,84 etatu.

W Zespole Szkolno – Przedszkolnym im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Przyborowie liczba uczniów w szkole podstawowej zmniejszyła się o 24 w stosunku do roku szkolnego 2018/2019 i wynosi obecnie 144 uczniów. Stan zatrudnienia nauczycieli w roku szkolnym 2019/2020 wynosi 21,25 etatów, w stosunku do 23,31 etatów w roku szkolnym 2018/2019 i zmniejszył się o 2,06 etatów. Stan zatrudnienia pracowników obsługi w roku szkolnym 2018/2019 wynosił 9 etatów, a w roku szkolnym 2019/2020 jest na tym samym poziomie tj. 9 etatów.

W Zespole Szkolno – Przedszkolnym im. bł. Karoliny Kózkówny w Borzęcinie Dolnym liczba uczniów w szkole podstawowej zmniejszyła się o 3 w stosunku do roku szkolnego 2018/2019 i wynosi obecnie 46 uczniów. Stan zatrudnienia nauczycieli w roku szkolnym 2019/2020 wynosi 11,42 etatów w stosunku do 10,85 etatów w roku szkolnym 2018/2019 i zwiększył się o 0,57 etatu. Stan zatrudnienia pracowników obsługi w roku szkolnym 2018/2019 to 4,6 etatów i w roku szkolnym 2019/2020 pozostaje bez zmian.

Z analizy stanu zatrudnienia w jednostkach oświatowych wynika, że pomimo spadku liczby uczniów i oddziałów stan zatrudnienia na stanowiskach nauczycielskich, jak i obsługi w większości szkół nie uległ zmniejszeniu. W związku z tym, dyrektorzy szkół zostali zobowiązani do restrukturyzacji zatrudnienia i racjonalnej polityki kadrowej oraz wydatkowania środków budżetowych w sposób oszczędny i celowy."

Jak podkreślał na sesji Rady Gminy Borzęcin wójt Kwaśniak, podjęte przez rząd decyzje o wzroście płac są słuszne i powinny, co do zasady objąć wszystkie grupy zawodowe. Zmniejszenie podatku PIT, jak również zwolnienie pracowników do 26 roku życia z obowiązku odprowadzania podatku dochodowego ma również pozytywny wymiar społeczny. Wszystkie te działania powinny jednak znaleźć pokrycie w odpowiednio wyższej subwencji oświatowej, jak również wyższym udziale samorządów we wpływach z podatku dochodowego. W przeciwnym razie trudna sytuacja samorządów będzie się pogłębiać, a konsekwencje reform i decyzji centralnych, powodujące wzrost wydatków bieżących w samorządach, przy jednoczesnym braku pokrycia tych wydatków w subwencjach i dochodach z budżetu państwa poniosą sami mieszkańcy, bo przecież: rezygnacja z inwestycji, znaczne ograniczenie środków na konieczne remonty obiektów i dróg, czy wzrost podatków lokalnych celem pokrycia rosnących wydatków bieżących gmin, społeczności lokalnej nie służą.